1. Thủ tục khởi kiện đòi lại đất bị lấn chiếm
Khởi kiện là một trong những cách đòi lại đất bị lấn chiếm. Theo quy định pháp luật, "thủ tục khởi kiện đòi lại đất bị lấn chiếm" bao gồm các bước sau:
Bước 1. Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện
Chuẩn bị 01 bộ hồ sơ khởi kiện, gồm:
Bước 2. Nộp đơn khởi kiện
Bước 3. Tòa thụ lý và giải quyết
Bước 4 Thủ tục chuẩn bị xét xử và xét xử
Bước 5. Kháng cáo bản án
2. Lưu ý: Hòa giải là thủ tục bắt buộc trước khi khởi kiện
Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã là một quy trình bắt buộc theo quy định của Điều 202 Luật Đất đai 2013 khi các bên tranh chấp không thể đạt được sự hòa giải. Trong trường hợp này, việc gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã là không thể tránh khỏi, và quá trình hòa giải chỉ diễn ra khi có đơn yêu cầu từ một trong các bên tranh chấp.
Hội đồng hòa giải bao gồm nhiều thành viên quan trọng như Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND làm Chủ tịch Hội đồng, đại diện Mặt trận Tổ quốc, Tổ trưởng tổ dân phố hoặc trưởng thôn tùy theo vùng địa bàn, đại diện của một số hộ dân có kiến thức về nguồn gốc và sử dụng đất, cán bộ địa chính, cán bộ tư pháp xã. Tùy thuộc vào từng trường hợp, Hội đồng có thể mời thêm đại diện từ Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Hòa giải chỉ diễn ra khi tất cả các bên tranh chấp đều có mặt, và nếu một trong các bên vắng mặt lần thứ hai, quá trình hòa giải được coi là không thành.
Xem thêm bài viết: Hàng xóm lấn chiếm đất có lấy lại được không?
Bản chất của hòa giải là tạo điều kiện cho hai bên cùng ngồi lại, trình bày mâu thuẫn và tìm kiếm giải pháp thỏa thuận. Nếu một trong hai bên tranh chấp vắng mặt, quá trình hòa giải không thể tiếp tục. Điều này làm giảm hiệu quả của hình thức giải quyết này, và pháp luật đặt ra yêu cầu rõ ràng rằng hòa giải chỉ được thực hiện khi có đầy đủ mặt các bên tranh chấp. Đồng thời, để tránh kéo dài thời gian mà không có kết quả, quy định rằng nếu một trong các bên vắng mặt lần thứ hai, hòa giải sẽ được coi là không thành và kết thúc tại Ủy ban nhân dân cấp xã.
Kết quả của quá trình hòa giải sẽ rơi vào một trong hai trường hợp. Trường hợp thứ nhất, nếu hòa giải thành công và có thay đổi về ranh giới hoặc người sử dụng đất, Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ gửi biên bản hòa giải đến Phòng Tài nguyên và Môi trường. Phòng này sau đó sẽ trình Ủy ban nhân dân cấp huyện để quyết định công nhận thay đổi ranh giới và cấp Sổ đỏ mới cho hộ gia đình hoặc cá nhân liên quan. Trong trường hợp thứ hai, nếu hòa giải không thành, các bên tranh chấp có thể chọn giải quyết tại Tòa án nhân dân hoặc nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại Ủy ban nhân dân cấp huyện hoặc cấp tỉnh, tùy thuộc vào chủ thể tranh chấp.
Xem thêm bài viết: Có thể căn cứ sổ đỏ để đòi lại đất bị lấn chiếm không?
Lưu ý rằng thời gian hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã không quá 45 ngày kể từ ngày nhận đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai. Trong thực tế, có trường hợp Ủy ban nhân dân chậm giải quyết, và để giải quyết nhanh chóng, bên tranh chấp cần "nhắc nhở" Ủy ban nhân dân về thời hạn trên. Theo quy định của Nghị định 43/2014/NĐ-CP, biên bản hòa giải phải ghi đầy đủ thông tin về thời gian, địa điểm tiến hành hòa giải, thành phần tham dự, tóm tắt nội dung tranh chấp, ý kiến của Hội đồng hòa giải, và những nội dung đã được các bên tranh chấp thỏa thuận hoặc không thỏa thuận.
Khi nhận biên bản hòa giải, bên liên quan cần kiểm tra xem có đầy đủ thông tin trên không, vì trong thực tế giải quyết tranh chấp đất đai, biên bản hòa giải tại cấp xã mà ghi thiếu thông tin có thể dẫn đến việc trả lại đơn yêu cầu khi yêu cầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện hoặc cấp tỉnh giải quyết hoặc bị Tòa án trả lại đơn khi khởi kiện.