1. Tình huống tranh chấp về chia đất khi ly hôn trong trường hợp bố mẹ chồng cho đất
Rất nhiều bố mẹ vì thương con cái đã cho tặng đất đai cho con như một món quà mừng đám cưới. Tuy nhiên, khi cuộc sống của con cái không còn hạnh phúc và dẫn đến việc ly hôn, một số mâu thuẫn đã phát sinh liên quan đến phần diện tích đất mà bố mẹ tặng cho.
Với suy nghĩ con dâu là người ngoài, trong một số trường hợp, bố mẹ chồng đã phủ nhận toàn bộ sự cho tặng trước đây đối với hai vợ chồng mà chỉ xác nhận tặng cho riêng chồng, dẫn đến việc tranh chấp khi phân chia đất khi ly hôn của vợ chồng.
Để hiểu rõ hơn về cách “chia đất khi ly hôn” trong trường hợp này, bài viết đưa ra một tình huống cụ thể, phổ biến:
Ngày 11/11/2018, anh S.T kết hôn hợp pháp với chị H.T trên tinh thần tự nguyện tại Ủy ban nhân dân phường H. Sau khi kết hôn, nhận thấy con cái không có nơi ở ổn định, bố mẹ anh S.T đã cho vợ chồng chị H.T một mảnh đất để cất nhà. Tuy nhiên, đến ngày 11/11/2022, giữa anh S.T và chị H.T xảy ra nhiều mâu thuẫn không thể giải quyết nên ngày 22/12/2022, anh S.T và chị H.T muốn ly hôn. Khi đó, bố mẹ chồng chị H.T cho rằng diện tích đất trên chỉ cho riêng anh S.T và không muốn chia đất cho chị H.T. Anh S.T cũng đồng ý với ý kiến của bố mẹ. Vậy trong trường hợp này, chị H.T có được chia đất khi ly hôn không?
2. Bố mẹ chồng cho đất, con dâu có được chia đất khi ly hôn không?
Căn cứ theo các Điều 459 Bộ luật dân sự, Điều 168, Điều 188 Luật đất đai năm 2013, việc tặng cho đất hay quyền sử dụng đất phải được lập thành văn bản gọi là Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất và được công chứng, chứng thực. Sau khi thực hiện việc tặng cho, các bên tiến hành thực hiện thủ tục sang tên, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với diện tích đất từ bố mẹ sang cho con tại cơ quan đăng ký đất đai.
Như vậy, việc tặng cho quyền sử dụng đất giữa bố mẹ chồng chỉ được hoàn thành khi bên nhận chuyển nhượng đã hoàn thành nghĩa vụ tài chính và đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đứng tên bên nhận chuyển nhượng.
Tuy nhiên, trên thực tế, một số trường hợp, bố mẹ chồng tặng cho đất nhưng không thực hiện theo đúng quy định, dẫn đến phát sinh các hậu quả pháp lý khác nhau trong việc chia đất khi ly hôn của vợ chồng con.
2.1. Phân chia đất khi ly hôn trong trường hợp thủ tục tặng cho đất đai chưa hoàn thành
Đây là một tình huống phát sinh tương đối phổ biến trên thực tế. Xuất phát từ sự quen biết, có mối quan hệ ruột thịt với nhau, việc tặng cho đất đai hay quyền sử dụng đất giữa bố mẹ chồng và con cái được thực hiện bằng lời nói mà không có bất kì văn bản tặng cho nào hoặc thực hiện thủ tục sang tên cho con.
Có thể thấy, về mặt thực tế, các bên đã hoàn tất việc tặng cho quyền sử dụng đất, con cái đã sinh sống ổn định trên diện tích đất đó cho đến thời điểm ly hôn. Tuy nhiên, về mặt pháp lý, diện tích đất cần chia không thuộc quyền sử dụng hợp pháp của cả vợ và chồng do chưa thực hiện việc sang tên, giấy tờ liên quan đến đất đai vẫn thuộc về bố mẹ chồng.
Do đó, trong trường hợp này, khi phát sinh vấn đề chia đất khi ly hôn, diện tích đất trên không được xác định là tài sản chung của vợ chồng hoặc là tài sản riêng của mỗi bên vợ hoặc chồng nên không được đưa vào phân chia khi ly hôn.
Như vậy, trong trường hợp bố mẹ tặng cho đất nhưng không có hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, chưa thực hiện thủ tục sang tên thì sau ly hôn, con dâu không được chia đất.
Tuy nhiên, nếu trong quá trình sinh sống trên đất, con dâu có công sức đóng góp trong việc tôn tạo, quản lý, cải tạo đất đai thì có thể được chia phần giá trị tương ứng với công sức đóng góp.
2.2. Phân chia đất đai khi ly hôn trong trường hợp bố mẹ đã hoàn tất thủ tục tặng cho
Căn cứ theo Khoản 1 Điều 33 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, quyền sử dụng đất mà vợ, chồng có được sau khi kết hôn được xem là tài sản chung của vợ chồng, trừ trường hợp diện tích đất được tặng cho riêng, thừa kế riêng cho mỗi vợ hoặc chồng, hoặc được nhận chuyển nhượng bằng tài sản riêng của vợ hoặc chồng.
Như vậy, đối với diện tích đất được bố mẹ tặng cho theo đúng quy định pháp luật thì việc chia đất khi ly hôn cần xác định diện tích đất được tặng riêng cho chồng hoặc vợ hay là được tặng cho cả hai vợ chồng.
2.2.1. Trong trường hợp, bố mẹ chồng tặng cho riêng chồng:
Để xác định diện tích đất bố mẹ chồng tặng cho là tài sản riêng của chồng, cần xem xét các tài liệu, căn cứ chứng minh là tài sản riêng như:
- Trên hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất, bên nhận tặng cho chỉ có thông tin người chồng hoặc có nội dụng thể hiện chỉ tặng cho riêng người chồng
- Trong quá trình cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bên xin cấp xác nhận nguồn gốc diện tích đất là do tặng cho riêng một bên trong quan hệ vợ chồng.
Khi đó, trong quá trình giải quyết ly hôn, diện tích đất bố mẹ chồng cho được xác định là tài sản riêng của chồng.
Căn cứ theo Khoản 4 Điều 59 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, tài sản riêng của vợ chồng thuộc quyền sở hữu của người đó, trừ khi tài sản đó đã nhập vào tài sản chung của vợ chồng.
Như vậy, trong trường hợp này, khi ly hôn, diện tích đất bố mẹ chồng cho được chia toàn bộ cho người chồng, con dâu không được chia quyền sử dụng đất nhưng có thể được phân chia phần giá trị tương ứng với công sức đóng góp của người vợ trên đất.
2.2.2. Trường hợp bố mẹ chồng tặng cho đất cả hai vợ chồng:
Trong trường hợp bố mẹ chồng tặng cho đất theo trình tự, thủ tục đúng quy định cho cả hai vợ chồng thì khi đó, diện tích đất là tài sản chung của vợ chồng nên khi ly hôn, việc phân chia đất được thực hiện theo quy định về việc giải quyết tài sản chung khi ly hôn.
Căn cứ theo Điều 59 Luật Hôn nhân và gia đình, trong trường hợp xác định bố mẹ chồng tặng cho cả vợ và chồng quyền sử dụng đất thì nếu chia đất khi ly hôn, con dâu có thể được chia một nửa diện tích đất hoặc theo chia theo tỷ lệ nhưng có xem xét đến các yếu tố sau:
- Công sức đóng góp của vợ và chồng trong quá trình tạo lập, duy trì phát triển khối tài sản chung
- Sự đóng góp có thể trực tiếp bằng sức lao động hoặc tài sản mà người đó bỏ ra như dùng tài sản riêng để cải tạo, tu bổ làm tăng giá trị đất..., đặc biệt, công việc chăm sóc gia đình, nuôi nấng con con được xem là lao động có thu nhập
- Ngoài ra, trong trường hợp này, nguồn gốc đất là do bố mẹ chồng cho, do đó, người chồng được xem là có công sức đóng góp nhiều hơn.
- Hoàn cảnh của vợ hoặc chồng, gia đình:
- Trong quá trình phân chia đất đai, khi xem xét đến các yếu tố năng lực hành vi, tình trạng sức khỏe, tài sản, khả năng lao động tạo ra thu nhập sau khi ly hôn, thì nếu vợ hoặc chồng khó khăn hơn thì được ưu tiên chia phần diện tích đất nhiều hơn và được nhận hiện vật nhưng phải phù hợp với hoàn cảnh.
- Lỗi của vợ hoặc chồng vi phạm quyền, nghĩa vụ trong quan hệ vợ chồng. Đây là những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc vợ chồng ly hôn như một bên ngoại tình, có hành vi bạo lực gia đình,…
- Các yếu tố khác như phân chia bảo đảm quyền lợi của bên đang tổ chức sản xuất, kinh doanh trên đất, bảo vệ vợ, con chưa thành niên, con đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi sống được mình,…
Ngoài ra, tùy thuộc vào từng loại đất bố mẹ chồng cho, con dâu có thể được chia như sau:
- Trường hợp bố mẹ chồng cho đất trồng cây hàng năm, đất nuôi trồng thủy sản thì khi ly hôn, nếu con dâu có nhu cầu và điều kiện trực tiếp sử dụng thì được ưu tiên nhận toàn bộ diện tích đất và phải thanh toán phần giá trình quyền sử dụng đất chênh lệch cho chồng
- Trường hợp người chồng đồng thời có nhu cầu và điều kiện trực tiếp sử dụng thì con dâu được chia theo nguyên tắc như đã trình bày ở trên. Tương tự đối với trường hợp đất bố mẹ chồng cho là đất trồng cây lâu năm, đất lâm nghiệp trồng rừng và đất ở.
Từ những phân tích ở trên, có thể thấy, việc phân chia đất khi ly hôn đối với diện tích đất được bố mẹ chồng tặng cho về cơ bản vẫn được thực hiện tương tự như đối với diện tích đất có nguồn gốc khác.
Điều quan trọng nhất trong việc xác định ai được chia đất khi ly hôn là phải xác định được phần đất đang tranh chấp thuộc quyền sở hữu của ai, là tài sản chung hay tài sản riêng của vợ chồng để có căn cứ xác định người vợ - con dâu có được chia đất hay không?
Xem thêm bài viết: Cách chia đất khi ly hôn theo quy định mới nhất
3. Một số câu hỏi thường gặp về chia đất khi ly hôn đối với diện tích đất do bố mẹ chồng tặng cho?
3.1. Bố mẹ chồng cho cả hai vợ chồng đất nhưng sổ đỏ chỉ đứng tên chồng thì chia đất khi ly hôn thế nào?
Căn cứ theo Điều 33 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, diện tích đất được bố mẹ chồng tặng cho chung cả hai vợ chồng thì được xác định là tài sản chung của hai vợ chồng.
Việc trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chỉ đứng tên một người chồng không phải là căn cứ để xác định đó là tài sản riêng của chồng.
Như vậy, trong trường hợp này, nếu cả hai vợ chồng tự thỏa thuận được cách phân chia đất khi ly hôn thì khi giải quyết ly hôn, vợ chồng được chia đất theo thỏa thuận.
Trường hợp không thỏa thuận được thì việc phân chia đất khi ly hôn được thực hiện theo nguyên tắc chia đôi có xem xét các yếu tố: công sức đóng góp, hoàn cảnh vợ chồng, yếu tố lỗi….
Xem thêm bài viết:Chồng đứng tên đất thì chia đất khi ly hôn như thế nào?
3.2. Chia đất khi ly hôn trong trường hợp bố mẹ cho đất thì cần lưu ý những gì?
- Xác định diện tích đất bố mẹ tặng cho là tặng cho riêng một người (tài sản riêng) hay tặng cho chung cả hai vợ chồng (tài sản chung)
- Xác định giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên ai? Bố mẹ, chồng hay người thứ ba?
- Xác định công sức đóng góp liên quan đến diện tích đất, lỗi vi phạm quyền và nghĩa vụ của mỗi bên vợ, chồng, … để làm căn cứ chia đất.
Xem thêm bài viết: Đất bố mẹ cho sau ly hôn chia như thế nào?
3.3. Trường hợp được chia đất khi ly hôn thì có mất lệ phí trước bạ khi sang tên không?
Căn cứ điểm a Khoản 5 Điều 5 Thông tư số 13/2022/TT-BTC của Bộ Tài chính, một trong những tài sản thuộc các trường hợp miễn lệ phí trước bạ là tài sản phân chia cho vợ, chồng theo bản án, quyết định của Tòa án về giải quyết ly hôn.
Do đó, trong trường hợp được chia đất khi ly hôn thì diện tích đất được chia sẽ không bị mất lệ phí trước bạ sang tên, cấp Giấy chứng chứng nhận quyền sử dụng đất.
Nói tóm lại, đối với diện tích đất được bố mẹ tặng cho khi kết hôn, con dâu vẫn có quyền được chia đất khi ly hôn nếu chứng minh được việc tặng cho chung cả hai vợ chồng hoặc tặng cho riêng chồng nhưng đã được nhập vào tài sản chung. Điều này góp phần vào việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người vợ trong trường hợp có tranh chấp liên quan đến chia tài sản chung, trong đó có chia đất khi ly hôn.