1. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là gì?
1.1. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là gì?
Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là những tình tiết được quy định trong Bộ luật hình sự theo hướng không có lợi, làm tăng nặng thêm tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, từ đó làm tăng nặng thêm trách nhiệm hình sự của người phạm tội trong một khung hình phạt. Từ đó làm căn cứ để tăng nặng trách nhiệm hình sự cho người phạm tội trong phạm vi một khung hình phạt so với các tội khác không có tình tiết tăng nặng đó. Chính bởi ý nghĩa của tình tiết này mà pháp luật hình sự nước ta quy định là chỉ có những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự được quy định trong các Điều cụ thể của Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 mới được coi là tình tiết tăng tặng trách nhiệm hình sự để Tòa án áp dụng trong việc quyết định hình phạt.
1.2. Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự
Tại khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự quy định có 15 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, và chỉ những tình tiết này mới được coi là tình tiết tặng nặng trách nhiệm hình sự để áp dụng đối với người, pháp nhân thương mại phạm tội.
Xem thêm: Tổng hợp các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
2. Quy định của pháp luật về tái phạm nguy hiểm
Tái phạm nguy hiểm là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự được quy định tại điểm h khoản 1 Điều 52 Bộ luật hình sự, cụ thể được quy định tại khoản 2 Điều 53 Bộ luật hình sự, ngoài ra đây còn là tình tiết định khung tăng nặng được quy định trong mỗi loại tội phạm cụ thể. Theo đó, tái phạm nguy hiểm gồm hai trường hợp:
- Người phạm tội đã bị kết án về tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý (điểm a khoản 2 Điều 53 Bộ luật hình sự 2015);
- Người phạm tội đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội do cố ý (điểm b khoản 2 Điều 53 Bộ luật hình sự 2015).
Xem thêm tại: Tái phạm nguy hiểm trong pháp luật hình sự Việt Nam mới nhất?
3. Áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “Tái phạm nguy hiểm”
"Tái phạm nguy hiểm"
Tình tiết “Tái phạm nguy hiểm” vừa là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự, vừa là tình tiết làm dấu hiệu định tội, định khung tăng nặng.
Tình tiết định khung tăng nặng là tình tiết mà có nó trách nhiệm hình sự sẽ nặng hơn so với trách nhiệm được mô tả trong cấu thành tội phạm cơ bản. Khi quyết định hình phạt đối với người phạm tội, Tòa án phải xác định được hành vi của người đó có phạm tội không, phạm tội nào. Sau đó xác định hành vi thực hiện thuộc trường hợp nào của các khung hình phạt trong điều luật quy định về tội đó. Tiếp sau là xác định các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự để cân nhắc mức hình phạt.
Như vậy có thể hiểu, tình tiết định khung hình phạt tăng nặng là tình tiết được sử dụng để định tội, quyết định khung hình phạt được áp dụng. Còn tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự là có ý nghĩa trong quyết định hình phạt, việc quyết định hình phạt chỉ nằm trong một khung hình phạt quy định.
Theo nguyên tắc của Bộ luật hình sự, các tình tiết đã được Bộ luật này quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung hình phạt thì không được coi là tình tiết tăng nặng (khoản 2 Điều 52 Bộ luật hình sự). Vậy là, “Tái phạm nguy hiểm” sẽ được sử dụng làm tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự khi trong khoản của Điều luật mà người phạm tội vi phạm không có dấu hiệu “Tái phạm nguy hiểm” là tình tiết định tội hoặc định khung hình phạt.
Ví dụ: Nguyễn Văn A và Trần Phi B đều phạm tội “Trộm cắp tài sản” quy định tại Điều 173 Bộ luật hình sự, và trong hành vi phạm tội đều có dấu hiệu và thỏa mãn tình tiết tái phạm nguy hiểm. Tuy nhiên, A trộm cắp tài sản trị giá 30 triệu đồng, thuộc khoản 1 Điều 173, do trong khoản này không có quy định dấu hiệu định khung là tái phạm nguy hiểm nên tình tiết tái phạm nguy hiểm sẽ được sử dụng là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo điểm h khoản 1 Điều 52 Bộ luật hình sự và đóng vai trò quan trọng trong quyết định mức hình phạt đối với A. Còn B, tài sản B đã trộm cắp được trị giá 65 triệu đồng, vi phạm khoản 2 Điều 173 Bộ luật hình sự, trong khoản này quy định các dấu hiệu định khung tăng nặng có tái phạm nguy hiểm, theo đó “Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:…g) Tái phạm nguy hiểm” nên dấu hiệu tái phạm nguy hiểm sẽ được áp dụng là dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng đối với B, Tòa án khi xét xử sẽ không được sử dụng tình tiết này làm tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự để làm một trong các căn cứ quyết định hình phạt đối với B nữa.
Như vậy, để áp dụng tình tiết tái phạm nguy hiểm là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự cần phải đáp ứng các điều kiện sau:
- Thứ nhất, thỏa mãn dấu hiệu của tình tiết “Tái phạm nguy hiểm” quy định tại khoản 2 Điều 53 Bộ luật hình sự;
- Thứ hai, tình tiết “Tái phạm nguy hiểm” chưa được sử dụng làm tình tiết định tội hoặc định khung hình phạt.
Thõa mãn 02 điều kiện này, thì việc áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “Tái phạm nguy hiểm” của Tòa án là đúng pháp luật, đúng sự thật khách quan của vụ án.
Xem thêm nhiều bài viết hay trong lĩnh hình sự tại: Tư vấn luật hình sự
Trên đây là tư vấn của Luật Ánh Ngọc về áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “Tái phạm nguy hiểm” theo quy định của Bộ luật hình sự 2015. Nếu các bạn đọc còn những thắc mắc hay có nhu cầu cần được hỗ trợ, tư vấn pháp lý xin vui lòng liên hệ đến với Luật Ánh Ngọc để được hỗ trợ.