Phát hiện cổ vật có cần thông báo với cơ quan Nhà nước hay không?

Cơ sở pháp lý:

• Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017;
• Bộ luật Dân sự năm 2015;
• Luật Di sản văn hóa năm 2001, sửa đổi, bổ sung năm 2009;
• Nghị định số 38/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo (được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định số 129/2021/NĐ-CP).
• Nghị định số 29/2018/NĐ-CP quy định trình tự, thủ tục xác lập quyền sở hữu toàn dân về tài sản và xử lý đối với tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân;
• Nghị định số 98/2010/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật di sản văn hóa và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật di sản văn hóa;
• Nghị định số 96/2009/NĐ-CP quy định về việc xử lý tài sản bị chôn giấu, bị chìm đắm được phát hiện hoặc tìm thấy thuộc đất liền, các hải đảo và vùng biển Việt Nam.

1. Cổ vật là gì ?

Cổ vật là hiện vật được lưu truyền lại qua nhiều thế hệ, có từ 100 năm tuổi trở lên và có giá trị tiêu biểu về văn hóa, khoa học. Cổ vật thể hiện công sức lao động của con được kết tinh trong di tích, di vật lịch sử, thể hiện bước phát triển lịch sử của con người và là sự bảo lưu lịch sử có giá trị nghệ thuật, khoa học.

Từ định nghĩa trên có thể suy ra một số đặc điểm của cổ vật như sau:

• Cổ vật là một trong những di sản văn hóa vật thể có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được truyền từ đời này sang đời khác.
• Cổ vật được thể hiện với nhiều hình dạng và chất liệu khác nhau như cổ vật bằng đồng, cổ vật bằng gốm như tượng, đồ trang sức, đồ dùng sinh hoạt, máy móc, phương tiện,…
• Cổ vật có niên đại càng xa xưa thì càng có giá trị cao. Mỗi cổ vật qua từng niên đại là đánh dấu cho những phát hiện về nền kỹ thuật, thẩm mỹ của một cộng đồng, dân tộc không còn nữa nên cổ vật thường vô giá và mang giá trị lịch sử, nghệ thuật, thẩm mỹ và khoa học.
• Bất kể mọi cổ vật ở trong lòng đất thuộc đất liền, hải đảo, ở vùng nội thủy, lãnh hãi, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nước ta đều thuộc sở hữu Nhà nước. Trường hợp phát hiện cổ vật mà không xác định được chủ sở hữu, thu được trong quá trình thăm dò, khai quật khảo cổ đều thuộc sở hữu nhà nước.
• Mọi cổ vật ở trên lãnh thổ Việt Nam, không phân biệt có xuất xứ ở trong nước hay từ nước ngoài, thuộc các hình thức sở hữu riêng, sở hữu chung thì đều được bảo vệ và phát huy giá trị. Trường hợp cổ vật của Việt Nam ở nước ngoài thì được bảo hộ theo tập quán quốc tế và các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia hoặc ký kết.
• Cổ vật thuộc sở hữu Nhà nước, sở hữu của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội được quản lý trong các bảo tàng mà không được mua bán, tặng cho. Trường hợp cổ vật thuộc quyền sở hữu của cá nhân, tổ chức khác thì vẫn được mua bán, trao đổi, thừa kế, tặng cho và được mang ra nước ngoài nhưng phải có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền về văn hóa, thể thao, du lịch cho phép.
• Pháp luật nghiêm cấm cách hành vi chiếm đoạt, làm sai lệch cổ vật; hủy hoại hoặc gây nguy cơ hủy hoại cổ vật; nghiêm cấm đào bới trái phép địa điểm khảo cổ hoặc mua bán, trao đổi và vận chuyển trái phép cổ vật thuộc di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh; đưa trái phép cổ vật ra nước ngoài hoặc lợi dụng việc bảo vệ và phát huy giá trị cổ vật để thực hiện các hành vi trái pháp luật.

2. Pháp luật quy định về phát hiện cổ vật như thế nào?

• Hiện nay, pháp luật quy định các trường hợp phát hiện cổ vật như sau:
  • Ngẫu nhiên phát hiện cổ vật và giao nộp tài sản bị chôn, giấu, vùi lấp là cổ vật;
  • Phát hiện cổ vật và cung cấp thông tin chính xác tài sản bị chôn giấu, bị vùi lấp được tìm thấy.
• Trường hợp cá nhân, tổ chức phát hiện cổ vật thì phải có trách nhiệm bảo vệ, giữ nguyên hiện trạng và thông báo kịp thời, đầy đủ các thông tin có liên quan đến cổ vật theo quy định về phát hiện cổ vật với một trong các cơ quan sau:
  • Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn hoặc cơ quan công an gần nhất nếu người đó phát hiện cổ vật, đào được cổ vật tại nơi không thuộc khu quân sự.
  • Cơ quan quân sự gần nhất nếu người đó phát hiện cổ vật, đào được cổ vật tại khu quân sự.
• Trường hợp người đó đào được cổ vật thì có thể giao cho bảo tàng cấp tỉnh hoặc Bộ Chỉ huy quân sự cấp tỉnh nếu cổ vật thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh quốc gia và tài sản trong khu vực quân sự. Bảo tàng cấp tỉnh có trách nhiệm tiếp nhận, quản lý và báo cáo với Bộ trưởng Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch.
• Trường hợp không xác định được chính xác tài sản đó có phải là cổ vật hay không thì người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật có thể giao cho Sở tài chính cấp tỉnh nơi người đó phát hiện cổ vật.
• Sau khi tiếp nhận tài sản là cổ vật, Sở Tài chính tiến hành chủ trì, phối hợp các cơ quan có liên quan tiến hành giám định cổ vật và xác định chủ sở hữu của tài sản. Giám định cổ vật là việc sử dụng kiến thức, phương tiện, phương pháp khoa học, kỹ thuật, nghiệp vụ để đánh giá, kết luận chuyên môn những vấn đề có liên quan đến giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, niên đại, chất liệu của cổ vật.
  
  • Trường hợp xác định được chủ sở hữu hợp pháp của cổ vật thì tiến hành trả lại tài sản cho người đó.
  • Trường hợp không xác định được chủ sở hữu hợp pháp của cổ vật thì cổ vật thuộc quyền sở hữu nhà nước. Căn cứ vào giá trị và yêu cầu bảo quản của cổ vật, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định giao cổ vật đó cho bảo tàng công lập có chức năng thích hợp để bảo vệ và phát huy giá trị. Trường hợp cổ vật thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh thì được chuyển giao cho cơ quan quân đội.
• Trường hợp tổ chức, cá nhân phát hiện cổ vật thì được bồi hoàn chi phí phát hiện, bảo quản và được thưởng một khoản tiền theo quy định.

Có thể bạn quan tâm: Gặp phải tình huống bất khả kháng có phải bồi thường không?

3. Khi phát hiện, đào được cổ vật có cần thông báo với cơ quan Nhà nước không?

Pháp luật hiện hành quy định khi phát hiện cổ vật, đào được cổ vật thì người phát hiện cổ vật phải thông báo với cơ quan quản lý. Do đó, khi phát hiện cổ vật, đào được cổ vật thì người đó cận thông báo với cơ quan Nhà nước.

Tổ chức, cá nhân phát hiện cổ vật kịp thời thông báo và tự nguyện giao nộp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao, du lịch thì được xét tặng, truy tặng Giấy khen, Bằng khen, Huy chương hoặc các hình thức khác, đồng thời được Nhà nước tặng tiền thưởng.

• Trường hợp phát hiện cổ vật không có hoặc không xác định được ai là chủ sở hữu hợp pháp thì sau khi trừ đi các chi phí vận chuyển, bảo quản tài sản trong thời gian chưa có quyết định xử lý; chi phí xử lý tài sản (chi phí thông báo tìm chủ sở hữu, chi phí chuyển giao tài sản, chi phí định giá tài sản…), thuế phí, lệ phí thì căn cứ vào quy định về phát hiện cổ vật, người phát hiện cổ vật được hưởng mức tiền thưởng được tính theo phương pháp lũy thoái từng phần, cụ thể như sau:
  • Trích thưởng 30% nếu phần giá trị của tài sản từ 10.000.000 đồng trở xuống.
  • Trích thưởng 15% nếu phần giá trị của tài sản từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng
  • Trích thưởng 7% nếu phần giá trị của tài sản từ 100.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng
  • Trích thưởng 1% nếu phần giá trị của tài sản từ 1.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng
  • Trích thưởng 0,5% nếu phần giá trị của tài sản trên 10.000.000.000 đồng
  • Trường hợp tài sản là cổ vật thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh quốc gia thì mức tiền thưởng bằng 50% các mức tiền thưởng tương ứng.
• Trường hợp sau khi giám định phát hiện tài sản không phải là cổ vật và có giá trị nhỏ hơn hoặc bằng 10 lần mức lương cơ sở (tương đương 180.000.000 đồng) thì thuộc quyền sở hữu của người phát hiện, đào được. Trường hợp giá trị tài sản lớn hơn 10 lần mức lương cơ sở thì người phát hiện, đào được được hưởng giá trị bằng 10 lần mức lương cơ sở (tương đương 180.000.000 đồng) và 50% giá trị của phần vượt quá mười lần mức lương cơ sở, phần giá trị còn lại thuộc về Nhà nước.
• Tuy nhiên, mức tiền thưởng khi phát hiện, đào được cổ vật không quá 200.000.000 đồng đối với mỗi gói thưởng.
• Trường hợp phát hiện cổ vật nhưng không xác định được giá trị của cổ vật được tìm thấy thì Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch quy định mức tiền thưởng cụ thể cho người phát hiện cổ vật nhưng không vượt quá 200.000.000 đồng.
• Trường hợp có nhiều cá nhân, tổ chức phát hiện cổ vật được chi thưởng và giá trị cổ vật tìm thấy có giá trị đặc biệt thì các cơ quan, người có thẩm quyền trình Thủ tướng Chính phủ quyết định mức thưởng.
• Trường hợp tài sản được xử lý theo hình thức đấu giá thì giá trị tài sản để trích thưởng cho người phát hiện cổ vật là giá trúng đấu giá.
• Trường hợp tài sản được xử lý theo hình thức chuyển giao cho cơ quan nhà nước có chức năng lưu giữ, quản lý thì giá trị tài sản để trích thưởng cho người phát hiện cổ vật là giá do Hội đồng định giá xác định sau khi trừ các chi phí hợp lý liên quan.

Mọi người cũng xem: Chiếm hữu ngay tình là gì và lợi ích thu được từ chiếm hữu ngay tình

4. Xử phạt người thực hiện hành vi vi phạm quy định về phát hiện cổ vật

Pháp luật quy định khi phát hiện cổ vật, người phát hiện, đào được cổ vật có trách nhiệm thông báo, giao nộp cho cơ quan có thẩm quyền. Do đó, khi phát hiện, đào được cổ vật mà người đó không thông báo thì được xem là vi phạm pháp luật. Trong trường hợp này, người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật không được hưởng, được thưởng các giá trị của tài sản đồng thời có thể bị xử lý hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

• Trường hợp người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật nhưng không thông báo, giao nộp thì bị áp dụng hình thức xử phạt hành chính là phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với cá nhân và từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng nếu là tổ chức, đồng thời bị tịch thu tang vật vi phạm. (Căn cứ theo Điều 5 Nghị định 38/2021/NĐ-CP).
• Ngoài ra, trường hợp người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật nhưng không thông báo cho cơ quan có thẩm quyền tìm kiếm chủ sở hữu thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Chiếm giữ trái phép tài sản” theo quy định tại Điều 176 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.
  • Người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật từ đủ 16 tuổi trở lên và tại thời điểm phát hiện cổ vật, đào được cổ vật, người đó có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự. Người đó nhận thức được rằng tài sản được phát hiện có thể là cổ vật, là di sản quốc giá có giá trị và phải được thông báo cho cơ quan có thẩm quyền nhưng người này đã giữ tài sản làm sở hữu riêng mà không trả lại cho người chủ sở hữu hợp pháp.
  • Người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật thực hiện hành vi cố tình không trả lai tài sản cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp hoặc không giao nộp cho cơ quan có trách nhiệm với lỗi cố ý nhằm mục đích vụ lợi cá nhân.
  • Riêng đối với tài sản là cổ vật, phát luật không quy định mức giá trị tối thiểu của tài sản để bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Miễn là người phát hiện cổ vật, đào được cổ vật không giao nộp cho cơ quan có trách nhiệm sau khi cơ quan đó yêu cầu được nhận lại tài sản đó thì đã đủ dấu hiệu bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc xác định giá trị tài sản chỉ nhằm mục đích xác định cụ thể khung hình phạt.
    • Trường hợp tài sản có giá trị dưới 200.000.000 đồng thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
    • Trường hợp tài sản có trị giá 200.000.000 đồng trở lên thì bị phạt tù 01 năm đến 05 năm.

Có thể bạn quan tâm: Hậu quả pháp lý của hành vi chiếm hữu không có căn cứ pháp luật.

Với những quy định về phát hiện cổ vật nêu trên, có thể thấy, trong mọi trường hợp người phát hiện, đào được tài sản được cho là cổ vật thì phải thông báo đến Cơ quan có thẩm quyền. Trường hợp không thông báo có thể bị áp dụng các hình thức xử phạt từ phạt tiền đến mức bị cách ly ra khỏi xã hội bằng hình thức phạt tù. Nếu quý độc giả còn vấn đề thắc mắc liên quan đến Phát hiện cổ vật có cần thông báo với cơ quan Nhà nước hay không? hoặc có nhu cầu tư vấn các vấn đề pháp lý khác, xin vui lòng liên hệ với Luật Ánh Ngọc theo thông tin bên dưới để được hỗ trợ trong thời gian sớm nhất.