Quyền và nghĩa vụ của công đoàn cơ sở theo quy định của pháp luật

Tình huống pháp lý: Anh Lê Văn M đến từ Bình Xuyên có câu hỏi: Công đoàn cơ sở được quy định như thế nào theo pháp luật Việt Nam? Quyền và nghĩa vụ của công đoàn cơ sở; điều kiện thành lập của công đoàn cơ sở là gì, trình tự thành lập công đoàn cơ sở ra sao?...Hãy cùng Luật Ánh Ngọc tìm hiểu thêm.

1. Cơ sở pháp lý

• Luật công Đoàn năm 2012.
• Điều lệ Công đoàn Việt Nam ngày 03/02/2020 của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.
• Hướng dẫn 238/HD-TLĐ hướng dẫn thi hành Điều lệ Công đoàn Việt Nam.

2. Công đoàn cơ sở là gì?

2.1. Định nghĩa công đoàn cơ sở

Căn cứ theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Luật Công đoàn 2012, "Công đoàn cơ sở là tổ chức cơ sở của Công đoàn, tập hợp đoàn viên công đoàn trong một hoặc một số cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, được công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở công nhận theo quy định của pháp luật và Điều lệ Công đoàn Việt Nam". Anh M có thể hiểu một cách đơn giản như sau: Công đoàn cơ sở là một tổ chức đại diện cho các nhân viên làm việc tại một cơ sở sản xuất, doanh nghiệp hoặc tổ chức. Nó được thành lập để bảo vệ quyền lợi và lợi ích của các nhân viên trong cơ sở đó, thông qua việc đàm phán với nhà quản lý và tham gia vào quá trình ra quyết định về các chính sách lao động. Công đoàn cơ sở thường được điều hành bởi một ban chấp hành được bầu chọn từ các thành viên của công đoàn, và có thể thuộc hoặc không thuộc về một tổ chức hoặc liên minh lao động lớn hơn.

2.2. Tổ chức công đoàn cơ sở

Tổ chức công đoàn trong cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp (công đoàn cơ sở) gồm:

– Ban Chấp hành Công đoàn

– Ban Th­ường vụ Công đoàn, Chủ tịch, Phó Chủ tịch

– Uỷ ban Kiểm tra Công đoàn

– Ban Nữ công Công đoàn

– Tổ trưởng, Tổ phó các Tổ Công đoàn

– Văn phòng Công đoàn

3.Điều kiện thành lập của công đoàn cơ sở?

Theo Hướng dẫn 238/HD-TLĐ, các doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị có sử dụng lao động được thành lập công đoàn cơ sở khi có đủ 02 điều kiện sau:

• Có ít nhất 05 đoàn viên công đoàn hoặc 05 người lao động có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam;

• Công đoàn cơ sở phải được thành lập ở đơn vị sử dụng lao động hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, trong một số trường hợp, các doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị được thành lập công đoàn cơ sở ghép khi:

• Các cơ quan, đơn vị có đủ tư cách pháp nhân nhưng có dưới 20 đoàn viên hoặc dưới 20 người lao động tự nguyện gia nhập công đoàn;
• Các cơ quan, đơn vị có trên 20 đoàn viên hoặc trên 20 người lao động tự nguyện gia nhập công đoàn nhưng không có tư cách pháp nhân hoặc, tư cách pháp nhân không đầy đủ;
• Các doanh nghiệp có đủ điều kiện về đoàn viên, tư cách pháp nhân nhưng có chung chủ sở hữu hoặc cùng ngành nghề, lĩnh vực hoạt động trên địa bàn nếu tự nguyện liên kết thì thành lập công đoàn cơ sở có tổ chức công đoàn cơ sở thành viên.

Bên cạnh đó, Luật cũng quy định về thời gian thành lập công đoàn cơ sở, cụ thể: Chậm nhất sau sáu tháng kể từ ngày doanh nghiệp được thành lập và đi vào hoạt động, công đoàn địa phương, công đoàn ngành, công đoàn khu công nghiệp, khu chế xuất phối hợp cùng doanh nghiệp thành lập tổ chức Công đoàn theo quy định của Bộ luật Lao động, Luật Công đoàn và Điều lệ Công đoàn Việt Nam để đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, tập thể lao động. Sau thời gian quy định, nếu doanh nghiệp chưa thành lập tổ chức Công đoàn, Công đoàn cấp trên có quyền chỉ định Ban Chấp hành Công đoàn lâm thời của doanh nghiệp để đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, tập thể lao động.

4. Quyền và nghĩa vụ của công đoàn cơ sở

4.1. Quyền của công đoàn cơ sở

Theo quy định tại Điều 15 Điều lệ Công đoàn Việt Nam, công đoàn cơ sở có những quyền hạn như sau:

• Tổ chức và giúp đỡ thành lập tổ chức công đoàn trong doanh nghiệp, đơn vị hành chính sự nghiệp không thuộc doanh nghiệp.
• Tham gia vào việc quản lý tài sản của công đoàn theo quy định của pháp luật.
• Ký kết thỏa thuận lao động và các thỏa thuận khác liên quan đến quyền lợi, lợi ích hợp pháp của đoàn viên.
• Tham gia giám sát việc thực hiện pháp luật về lao động, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đoàn viên trong doanh nghiệp.
• Đề xuất kiến nghị hoặc thắc mắc đối với cấp có thẩm quyền về các vấn đề liên quan đến quyền, lợi ích của đoàn viên trong doanh nghiệp.
• Tổ chức và tham gia các hoạt động văn hóa, vui chơi, thể dục, thể thao, giáo dục để nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần và sức khỏe cho đoàn viên.
• Thực hiện các quyền khác theo quy định của pháp luật.

4.2. Nghĩa vụ của công đoàn cơ sở

Điều 15 Điều lệ Công đoàn Việt Nam ngày 03/02/2020 của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam quy định về nhiệm vụ của công đoàn cơ sở như sau:

• Tôn trọng chế độ chính trị và pháp luật của Nhà nước, chấp hành tuyệt đối các quy định về đảng, về chính sách, pháp luật của Nhà nước về đoàn và công đoàn.
• Không gây phân biệt đối xử, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tất cả đoàn viên trong doanh nghiệp, không kìm hãm, ngăn cản đoàn viên tham gia công đoàn hoặc rời khỏi công đoàn.
• Thực hiện nhiệm vụ tổ chức, giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về lao động, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đoàn viên trong doanh nghiệp; giải quyết khiếu nại, tố cáo của đoàn viên theo thẩm quyền của mình.
• Đề xuất những ý kiến, kiến nghị hợp lý cho cấp có thẩm quyền trong việc xây dựng, tổ chức, thực hiện chính sách về lao động, tiền lương và chế độ đãi ngộ đối với đoàn viên trong doanh nghiệp.
• Thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.

5.Trình tự, thủ tục thành lập công đoàn cơ sở

Trình tự thành lập công đoàn cơ sở

 Căn cứ Điều 14 Điều lệ Công đoàn Việt Nam và hướng dẫn 03/HD-TLĐ thì công đoàn cơ sở được thành lập theo trình tự sau đây:

* Bước 1: Thành lập Ban vận động thành lập Công đoàn cơ sở: Những nơi chưa có công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn cơ sở, người lao động tự nguyện lập ban vận động thành lập công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn cơ sở (gọi tắt là ban vận động). Ban vận động thực hiện tuyên truyền, vận động, tiếp nhận đơn xin gia nhập công đoàn của người lao động.

Sau 10 ngày làm việc kể từ khi kết thúc đại hội thành lập công đoàn cơ sở, đơn vị phải tổ chức họp ban chấp hành công đoàn mới được thành lập. Cuộc họp sẽ bầu ra ban thường vụ và các chức danh khác trong công đoàn.

Sau 15 ngày làm việc kể từ khi kết thúc đại hội, ban chấp hành mới thành lập hồ sơ phải đề nghị công đoàn cấp trên xem xét việc công nhận.

* Bước 4: Ra quyết định công nhận công đoàn cơ sở: Trong thời hạn 15 ngày làm việc, kể từ khi nhận được hồ sơ thành lập công đoàn cơ sở, công đoàn cấp trên có trách nhiệm: